Καταπολέμηση δάκου ελιάς

Γράφει η Κατερίνα Καπώνη

Ο δάκος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εχθρούς της ελιάς. Το επιστημονικό του όνομα είναι Bactrocera oleae (Dacus oleae). Πρόκειται για ένα δίπτερο και ανήκει στην οικογένεια Tephritidae, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι οι σκοτεινότεφρες ζώνες που έχουν τα μέλη της στις πτέρυγές τους. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν και αλλά δίπτερα που προσβάλουν καρπούς δέντρων και κηπευτικών.

Το ενήλικο έχει μήκος περίπου 5mm και γενικό χρωματισμό ανοιχτοκάστανο ως σκοτεινοκάστανο. Ο θώρακας στο νωτιαίο του (επάνω) μέρος είναι σκοτεινότερος με τρεις κατά μήκος μαύρες γραμμές, ενώ στα πλάγια διακρίνονται μερικές υπόλευκες ή υποκίτρινες κηλίδες. Οι πτέρυγες είναι διαφανείς, ιριδίζουσες, με ένα σκοτεινό στίγμα στην άκρη. Στην άκρη της ωοειδούς κοιλίας υπάρχει ένας ευδιάκριτος οξύληκτος ωοθέτης μόνο στα θηλυκά άτομα, ο οποίος διευκολύνει την εναπόθεση των αυγών στο μεσοκάρπιο του ελαιοκάρπου.

Το αυγό είναι στενόμακρο, κάπως οξύ στον ένα πόλο και λευκό. Η προνύμφη έχει χρώμα λευκό ως ανοιχτοκίτρινο με το πρόσθιο μέρος του σώματος στενότερο από το οπίσθιο, χωρίς κεφαλική κάψα αλλά μόνο με σκοτεινόχρωμα στοματικά άγκιστρα και τον κεφαλορυγγικό σκελετό.

Η νύμφη είναι το ενδιάμεσο στάδιο που ακολουθεί το ανήλικο, της προνύμφης, και ακολουθείται από το ενήλικο. Σε αυτό το στάδιο το έντομο έχει περίβλημα με σκληρυμένο δερμάτιο ανοιχτοκάστανου χρώματος και ελλειψοειδές σχήμα.

Ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες και την γεωγραφική περιοχή έχει 2-5 γενεές. Στην Ελλάδα και σε άλλες Μεσογειακές χώρες, στις οποίες ενδημεί το έντομο, έχει 3-4 γενεές με την πρώτη να αρχίζει αρχές Ιουλίου στους νέους καρπούς, 2 ακόμη το Φθινόπωρο που διαρκούν ως το τέλος Νοεμβρίου, που είναι και οι πιο σοβαρές για τις καλλιέργειες, και μια ακόμη, σπάνια, την άνοιξη στους ώριμους καρπούς που απομένουν επί των δέντρων.

Για την καταπολέμηση του δάκου στην αγορά υπάρχουν σκευάσματα με δραστική ουσία φυσικές πυρεθρίνες, οι οποίες απομονώνονται από εκχύλισμα κάποιων ειδών χρυσανθέμου και έχουν εντομοκτόνο ιδιότητα. Δρουν με την επαφή και την απορρόφησή τους από το σώμα των εντόμων στο νευρικό σύστημα των εντόμων, προκαλώντας αρχικά κατάρρευση και στη συνέχεια το θάνατό τους. Οι πυρεθρίνες εφαρμόζονται βραδινές ώρες και δεν βλάπτουν το περιβάλλον αφού διασπώνται γρήγορα από την ακτινοβολία του ηλίου.

Άλλα σκευάσματα με εντομοκτόνες ιδιότητες είναι αυτά με δραστική ουσία ζωντανά σπόρια (κονίδια) του μύκητα beauveria bassiana. Το οποίο χρησιμοποιείται ως συμπληρωματικό μέτρο της μαζικής παγίδευσης που περιγράφεται παρακάτω. Τα σκευάσματα αυτά είναι ακίνδυνα για το περιβάλλον και πρέπει να χρησιμοποιούνται  σύμφωνα με τις οδηγίες της ετικέτας τους.

Για την μαζική παγίδευση υπάρχουν αρκετές πατέντες και αρκετοί τύποι παγίδων που κυκλοφορούν στην αγορά, αλλά και που μπορεί κάποιος να φτιάξει μόνος του. Υπάρχουν παγίδες πράσινου και κίτρινου χρώματος (χρώματα τα οποία προσελκύουν το έντομο) με προσελκυστυκές ουσίες τροφής και δραστικές ουσίες συνθετικά εντομοκτόνα, στις οποίες είτε παγιδεύεται το έντομο και εξασθενεί, είτε έρχεται σε επαφή με το εντομοκτόνο, το οποίο εισχωρεί στο σώμα του και το παραλύει.

Υπάρχει η παγίδα τύπου McFail, η οποία χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του πληθυσμού και στην οποία επίσης το έντομο παγιδεύεται. Με παρόμοιο τρόπο λειτουργούν και οι αυτοσχέδιες παγίδες, οι οποίες έχουν την παρακάτω κατασκευή. Σε ένα δοχείο ή μπουκάλι πλαστικό ανοίγονται μερικές τρύπες στα πλάγια και πάνω από τη μέση ώστε να περαστούν σε αυτές καλαμάκια 3-4cm πλαστικά τα οποία κολλάνε με τρόπο ώστε αυτά να μην προεξέχουν αρκετά από την εξωτερική επιφάνεια του δοχείου. Γεμίζουμε το δοχείο με νερό μέχρι την μέση ώστε να πέσουν σε αυτό τα έντομα αργότερα και δένουμε στο καπάκι ή στο πώμα, εσωτερικά, μια κάψουλα, η οποία περιέχει μια φερομόνη προσέλκυσης που κυκλοφορεί στο εμπόριο, ώστε όταν κλείσει το καπάκι η φερομόνη να βρίσκεται μέσα στο δοχείο. Αν η κάψουλα είναι κλειστή κάνουμε μερικές τρύπες ώστε να απελευθερώσουμε την φερομόνη. Κρεμάμε μερικά τέτοια μπουκαλάκια στο δέντρο.

Πηγές: “Ασθένειες καρποφόρων δέντρων και αμπέλου”, Παναγόπουλος Χ., καθηγητής Φυτοπαθολογίας του Γ.Π.Α, “Έντομα καρποφόρων δέντρων και αμπέλου”, των Τζανακάκη Μ.και Κατσόγιαννος Β., εκδόσεις Αγρότυπος α.ε, Αθήνα 1998, kalliergies.blogspot «Ο δάκος της ελιάς»

Για περισσότερες λεπτομέρειες αναζητήστε στο GAIApedia (www.c-gaia.gr) τους όρους: 

Εχθροί ελιάς

Δάκος ελιάς