Πρόπολη μελισσών

Γράφει η Κατερίνα Καπώνη

Η μέλισσα είναι κοινωνικό έντομο και ζει σε πολυάριθμες, καλά οργανωμένες κοινωνίες, τα μελίσσια. Κάθε μελίσσι περιλαμβάνει μερικές χιλιάδες άτομα, 40.000 ή και περισσότερα στις αρχές του καλοκαιριού, τα οποία έχουν διαφοροποιηθεί σε τρεις τάξεις, τις εργάτριες που αποτελούν το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού, τους κηφήνες και τη βασίλισσα. Το μελίσσι ζει σε φωλιές που το προστατεύουν από τον αέρα και τη βροχή. Η φωλιά είναι ένας κοίλος χώρος με μικρή είσοδο όπως η κουφάλα ενός δέντρου, η κοιλότητα κάποιου βράχου ή κάποιου κτίσματος, όπου στο εσωτερικό της οι μέλισσες χτίζουν κηρήθρες. Το 1885 ο Αμερικανός μελισσοκόμος Langstronth κατασκεύασε την πρώτη κυψέλη, ένα σύνθετο εργαλείο, που επιτρέπει στο μελισσοκόμο να επεμβαίνει στη ζωή του μελισσιού, να υποβοηθά την ανάπτυξή του με διάφορους μελισσοκομικούς χειρισμούς και να συλλέγει περισσότερο μέλι. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους οι μέλισσες το περνούν σε δραστηριότητες μέσα στη φωλιά τους και μόνο ένα μικρό μέρος των δραστηριοτήτων τους λαμβάνει χώρα στο εξωτερικό περιβάλλον και γίνεται αντιληπτό σε μας.

Το μέλι δεν είναι το μοναδικό προϊόν που παίρνει ο άνθρωπος απ’ την μέλισσα. Υπάρχουν πολλά ακόμα μελισσοκομικά προϊόντα όπως ο βασιλικός πολτός, η γύρη, το κερί, η πρόπολη, το δηλητήριο καθώς ακόμα και η επικονίαση που προσφέρει στη φύση και η οποία φθάνει και ξεπερνάει το δεκαπενταπλάσιο της αξίας όλων των προϊόντων της κυψέλης.

Στην παρούσα φάση θ’ ασχοληθούμε με την πρόπολη. Το όνομα Πρόπολη το δώσανε οι αρχαίοι Έλληνες μελισσοκόμοι αντιλαμβανόμενοι ότι μεταξύ της δικής τους κοινωνίας, πόλης-κράτους και της κοινωνίας πόλης-κυψέλης που ήταν όμοιες, υπήρχαν οι ίδιες ανάγκες προστασίας από τον κίνδυνο των ξαφνικών επιθέσεων των εχθρών τους. Οι μεν άνθρωποι από εχθρικές πόλεις–κράτη, οι δε μέλισσες από τις εχθρικές σφήκες, νυκτόβιες πεταλούδες, ποντίκια, κ.ά. Οι άνθρωποι προφυλάσσανε τις πόλεις τους κατασκευάζοντας σαν αντίσταση, ψηλά και γερά πέτρινα τείχη. Έξω από τα τείχη έκαναν πρώτα τα Προ-χώματα(τάφρους) μετά μία είσοδο-έξοδο που οδηγούσε στο εσωτερικό της πόλης-κράτους την ονόμαζαν Προ-πύλαια και κατόπιν τα Προ-πύργια που τα επάνδρωναν οι Προ-φυλακές(ομάδες πολεμιστών). Παρατηρήσανε με προσοχή ότι ακριβώς το ίδιο συνέβαινε και με τις μέλισσες, κατασκεύαζαν σαν πρώτη αντίσταση ένα τείχος από μία καφέ ουσία που μόνον αυτές μπορούσαν να το διαπεράσουν εύκολα, οι τρύπες-δίοδοι(Προ-πύλαια) που άφηναν δεν χωρούσαν να τις περάσουν οι ογκωδέστεροι εχθροί τους. Βλέποντες οι αρχαίοι, αυτή την καφέ ουσία τοποθετημένη από τις μέλισσες στο συγκεκριμένο σημείο, δηλαδή στην είσοδο της κυψέλης(Προ-πύλαια) και αφού δεν είχε ονομασία την βαφτίσανε δίνοντάς της το όνομα Πρό-πόλη, εννοώντας την αμυντική ιδιότητά της, που σημαίνει εμπρός (προ) από την κοινωνία-πόλη (πόλη) της κυψέλης.

Από τα πλέον καλά τεκμηριωμένα προϊόντα της μέλισσας που με τις ιδιότητές της συντελεί στην διατήρηση της γενικής υγείας μέσα στην κυψέλη. Επικαλύπτει τα πάντα από τα κελιά μέχρι και ολόκληρο το εσωτερικό της κυψέλης. Η Πρόπολη είναι μια ρητινώδης ουσία την οποία συλλέγουν οι μέλισσες από τις άκρες των τρυφερών φύλων, των μπουμπουκιών, των νέων οφθαλμών, νωρίς την άνοιξη από λεύκες, καστανιές, φουντουκιές, τα κωνοφόρα πεύκο και τούγια, το καλοκαίρι από βελανιδιές, σκλήθρα, το φθινόπωρο συλλέγουν από σουσούρα και κουμαριά περιορισμένο βέβαια αριθμό φυτών σε σχέση με αυτά που χρησιμοποιούν για νέκταρ και γύρη. Όταν οι κύριες πηγές εξαντλούνται μαζεύουν πρόπολη από δευτερεύοντα φυτά. Με την πρόπολη αποστειρώνουν την κυψέλη και προφυλάσσονται από κάθε μολυσματική ασθένεια. Επιπλέον την χρησιμοποιούν σαν οικοδομικό υλικό μέσα στην κυψέλη σοβατίζοντας τις χαραμάδες, τρύπες από ρόζους, σχισμές, το φθινόπωρο μικραίνουν την είσοδο εναποθέτοντας πρόπολη σαν τσιμέντο, και σχεδόν όλο το χρόνο λουστράρουν τα άδεια κελιά προετοιμάζοντάς τα έτσι για να γεννήσει η βασίλισσα.

Η Πρόπολη περιέχει περίπου 55% ρητίνες και βάλσαμα, 30% κερί, 10% αιθέρια έλαια και 5% γύρη, ένζυμα και διάφορες άλλες ουσίες. Είναι πλούσια σε αμινοξέα, μικροποσότητες ιχνοστοιχείων εμπεριέχει επίσης πολλές βιταμίνες συμπεριλαμβανομένων, βιοφλαβίνες, βιταμίνη Β3 και βιταμίνη Κ, όλα τα παραπάνω περιέχουν περίπου 200 διαφορετικά συστατικά που δίνουν στην πρόπολη αντιβακτηριδιακή δύναμη. Σε περιπτώσεις που απαιτείται για το μελίσσι περισσότερη πρόπολη χρησιμοποιούν στο μείγμα πιο πολύ κερί και γύρη (κατώτερη ποιότητα). Ανάλογα με την φυτική της προέλευση αλλά και την περιεκτικότητά της σε γύρη, κερί ή ρητινώδεις ουσίες, παρουσιάζει και μεγάλο χρωματικό φάσμα που αρχίζει από σκούρο πράσινο μέχρι ανοικτό κίτρινο χωρίς να παραλείπουμε τις μίξεις τους με όλες τις αποχρώσεις του καφέ. Το σημείο τήξεώς της είναι γύρω στους 65oC. Έχει πολύ ευχάριστη μυρωδιά, μυρίζει σαν θυμίαμα, βανίλια, κερί με μέλι, κ.λπ., σ’ αυτό συντελούν τα αιθέρια έλαια που περιέχει. Η δράση της έχει πολύ μεγάλο φάσμα, από μικροβιοκτόνο δράση μέχρι την κατασκευή γεφυρών μεταξύ των πλαισίων και από το γυάλισμα των κελιών μέχρι το εσωτερικό σοβάτισμα της κυψέλης. Κατά καιρούς οι μελισσοκόμοι την είπαν επίσης κόλα, τσιμέντο, σοβά, βερνίκι, λούστρο και άλλες ονομασίες οικοδομικών υλικών λόγω των πολλαπλών ιδιοτήτων της και σίγουρα αν δούμε αναλυτικά την κάθε ιδιότητα θα αντιληφθούμε πως η κόλα, αυτή η ενοχλητική ουσία που συγκολλά τα πλαίσια με την κυψέλη αλλά και μεταξύ τους, αυτή η κόλα που κολλάει στα χέρια μας κατά τις επιθεωρήσεις των μελισσιών μας και κάποιες φορές κολλά και στα ρούχα μας αυτή η κόλλα είναι η θαυματουργή Πρόπολη.

Είναι γνωστό πως εκχύλισμα πρόπολης 30% με αλκοόλη κάνει καλό για την θεραπεία εκζεμάτων και δερματικών παθήσεων. Η πρόπολη χρησιμοποιείται σε πολλές άλλες περιπτώσεις, στη βιομηχανία αρωματοποιίας και καλλυντικών κάνοντας αρώματα, σαπούνια και σαμπουάν πρόπολης. Στη διατήρηση των τροφίμων και των φρούτων, μήλων, πορτοκαλιών, κ.α. η οποία πετυχαίνεται με το πέρασμά τους από λουτρά πρόπολης για την διατήρηση της φρεσκάδας τους για 10πλάσιο χρόνο παραπάνω από το συνηθισμένο(τα γυαλισμένα ή κερωμένα), επίσης και σε πολλά άλλα τρόφιμα κατεψυγμένα ψάρια και κρέατα. Στην ιατρική έχει εφαρμογές σαν αντιβιοτικό, αντισηπτικό, αναισθητικό, βακτηριοστατικό, μυκητοκτόνο, κ.ά. Στην κτηνιατρική για την επούλωση πληγών και τραυμάτων σε οικιακά και γεωργικά ζώα αφού προκαλεί την ταχεία ανάπλαση των ιστών.

Πηγές: Ιστοσελίδα «Honeymell», Ιστοσελίδα «melisokipos, Πρόπολη»

Για περισσότερες λεπτομέρειες αναζητήστε στο GAIApedia (www.c-gaia.gr) τους όρους: 

Μέλισσες

Μελισσοκομικά προϊόντα